اولویت اول: چهار ژنرال کابینه پزشکیان باید رأی اعتماد بگیرند | دولت بدون این چهار ژنرال هیچ است

رویداد۲۴ | سارا ریاضی: لیست وزرای کابینه روز یکشنبه برای رای اعتماد به هیات رئیسه مجلس ارائه شد و به این ترتیب مجلس به زودی جلسات رای اعتماد وزرا را برگزار و کابینه مسعود پزشکیان را راهی پاستور می‌کند. تا اینجای کار به نظر می‌رسد هنر مسعود پزشکیان این بوده چنان فهرستی ارائه دهد که تقریبا هیچ کسی در کشور از آن راضی نشده است.

احساس عمومی جریانی که به پزشکیان رای داده‌اند آن است یک «غش در معامله» جدی اتفاق افتاده و کابینه‌ای که معرفی شده تفاوت چندانی با کابینه رقبا ندارد. در مقابل جریان رقیب به صراحت گفته قصد دارد چندین گزینه پیشنهادی را با عدم رای اعتماد، از رده خارج کند. استعفای شبانه ظریف از سمت معاونت راهبردی رئیس جمهور هم مزید بر علت شد. جریان حامی پزشکیان که با اکراه و به پشتوانه چند چهره شناخته شده از جمله ظریف پای صندوق رای حاضر شده بودند، بیشترین احساس خسران را تجربه می‌کنند.

در اردوگاه طرفداران رئیس‌‌جمهور غوغایی بر پاست؛ مدافعان ظریف، معاون اول را مقصر می‌دانند؛ مدافعان معاون اول، ظریف را آرزواندیش می‌خوانند و ناظران بیرونی در حالی که هنوز نتوانسته‌اند شوک فهرست نامزدهای وزارت را هضم کنند حیرت‌زده شاهد دعوایی زودهنگام در میان طرفداران رئیس‌جمهورند. همه این‌ها در حالی‌ست که در عرض دو هفته دولت باید از مجلس رای اعتماد بگیرد. با توجه درگیری‌های درونی در اردوگاه اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان به نظر می‌رسد تمهید درستی برای مذاکره و اقناع مجلس اندیشیده نشده است.

چه شد؟ | فاصله مقدور تا مطلوب

اتفاقی که روز یکشنبه بعد از ارائه لیست وزرا رخ داد قابل پیش‌بینی بود؛ فهرستی از چهره‌های غیرهمگن که هر کدام عنوان «سهمیه فلان مقام یا گروه» یدک می‌کشیدند، در یک لیست کنار هم جمع شدند.

آنچه به وضوح نادیده گرفته شده بود نتیجه عملکرد چند هفته‌ای شورای راهبری بود. در بسیاری از وزارت‌خانه‌ها هیچ اثری از فهرست پیشنهادی کمیته‌های شورای راهبری نبود و چهره‌ای کاملاً بی‌ربط جای چهره‌های کارشناسی‌شده را گرفته بود. وزارت کشور، وزارت آموزش و پرورش و وزارت ورزش سرآمد این وضعیت اسفناک بودند. اسکندر مومنی و علیرضا کاظمی از ستاد مبارزه با مواد مخدر برای مهمترین وزارت‌خانه‌های دولت یعنی کشور و آموزش انتخاب شدند و دنیامالی که به خیانت و پشت‌کردن به اصلاحات شهره است به وزارت ورزش گمارده شد.

انتقاد‌ها زمانی بالا گرفت که متن استعفای شبانه ظریف در حساب‌های او در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. رئیس شورای راهبری دولت چهاردهم به صراحت اعلام کرد از بین ۱۹ وزیری که معرفی شدند تنها ۱۰ نفر از بین نامزد‌های معرفی شده کمیته‌های شورای راهبری انتخاب شده‌اند و مابقی یعنی ۹ نفر بعدی بدون توجه به سازوکار انتخاب وزرا معرفی شده‌اند. از بین این ۱۰ نفر هم تنها سه نفر نامزد اول کمیته‌ها، ۶ نفر نامزد دوم یا سوم و یک نفر نامزد پنجم بوده است.

بیشتر بخوانید:

پایان زودهنگام همکاری ظریف با دولت پزشکیان؛ ردصلاحیت یا استعفا؟ 

از هیچ پستی نمی‌خواهم تا ابداع معاونت راهبردی رئیس جمهور | راهبری ظریف در دولت پزشکیان چگونه است؟

راهنمای گروه‌بندی‌های درون شورای راهبری دولت چهاردهم | چرا عبدالعلی زاده هو شد، ظریف تشویق؟

ظریف در این بیانیه تاکید کرده از «نتیجه کار» رضایت ندارد و در نتیجه «شرمنده» است. هرچند ظریف به معاونت‌های رئیس جمهور امید بسته و گفته این کاستی‌ها می‌تواند کمی جبران شود، اما در نهایت تلویحاً استعفای خود را اعلام و به خاطر ناتوانی از مردم عذرخواهی کرده و گفته به دانشگاه برمی‌گردد.

حالا بر سر اتفاقی که افتاده دو رویکرد اصلی در اردوگاه اصلاح‌طلبان شکل گرفته است. یک رویکرد معتقد است باید واقع‌بینانه دید که فهرست وزرا چیزی در همان حد انتظار از مسعود پزشکیان است. امید به یک تحول اساسی و بنیادین با رئیس‌جمهور‌شدن پزشکیان نه با شخصیت این فرد سنخیتی داشته و نه با وعده‌های او در کمپین انتخاباتی. در واقع در این شرایط باید از کسانی که از لیست وزرا ناامید شده‌اند سوال کنید چه انتظاری داشته‌اند؟ آیا گمان می‌کردند حاکمیت روز تایید صلاحیت پزشکیان خواب‌نما شده است؟ یا سر رئیس مجلس به سنگ خورده که مواضعش اینگونه تلطیف شده و وعده داده که مجلس را برای تایید صلاحیت وزرای پزشکیان همراه کند؟

هم واقعیت‌های صحنه سیاسی کشور، هم ویژگی‌های شخصیتی مسعود پزشکیان و دست فرمان او در کمپین انتخاباتی و هم تایید صلاحیت او از بین چهره‌های به مراتب باثبات‌تر سیاسی، پیشاپیش خبر انتشار فهرستی از وزرا با کیفیت کنونی را به اصطلاح «اسپویل» کرده بودند.

واقعیت این است که ظرفیت چانه‌زنی پزشکیان به اندازه فهرستی است که به دست هیات رئیسه مجلس داده شده است. جبهه اصلاحات به عنوان یک تشکل سیاسی باید با واقعیت کابینه ائتلافی رو‌به‌رو شود و بپذیرد که حاصل جمع این رقابت صفر نبوده و در ازای امتیاز‌هایی که گرفته باید سهم قابل توجهی به رقیب بدهد.

رویکرد دوم که با اظهارات تندتری شناخته‌ می‌شود، معتقد است پزشکیان با ارائه فهرست و هچنین انفعال در برابر استعلام ظریف عملا توافق با حاکمیت را با توافق با مردم ترجیح داده است. به نظر این گروه دوم، این راهبرد پزشکیان در نهایت به شکست منجر می‌شود و نهادهای حاکمیتی بعد از استفاده از او، او را کنار خواهند زد. چیزی که در این میان از بین می‌رود، خرده‌اعتمادی‌ست که مردم به نظام سیاسی و انتخابات کرده‌اند و در صورت محو این امید، ثبات سیاسی دچار مشکل جدی خواهد شد.

میان این دو رویکرد باید کدام را انتخاب کرد؟ هردو حرف‌های درستی می‌زنند. با این‌حال نمی‌توانند راه‌حل قطعی برای روزهای آینده بدهند. مشکل اصلی به خود دولت برمی‌گردد. فقدان هرگونه پروژه بزرگ در دولت، مسئله اعتماد به دولت را تبدیل به امری فردی کرده است. دولت روحانی را در نظر بگیرید که پروژه برجام را در دستور کار قرار داده بود. بنابراین مهم نبود که چه کسی مذاکرات برجام یا مذاکرات احیای برجام را پیش ببرد. وقتی موضع ظریف در عرصه سیاسی تضعیف شد، عراقچی مذاکرات را جلو برد. فارغ از نتیجه، افراد در یک پروژه بزرگ نباید نقش جدی داشته باشند. اما در شرایط فعلی افراد نقش جدی بازی می‌کنند بنابراین باید روی مهم‌ترین افراد که می‌‌توانند وعده‌های کوچک پزشکیان را بدل به پروژه‌های اصلی تبدیل کنند تمرکز کرد.

چه باید کرد؟ | چهار ژنرال در راه پاستور

جمع‌بندی مباحث انتخابات ریاست‌جمهوری نشان می‌دهد رأی‌دهندگان و اصلاح‌طلبان و پزشکیان سر چهار برنامه با هم توافق داشته‌اند. این توافق منجر به رای‌آوری مسعود پزشکیان شده است. این چهار پروژه عبارت بودند از:

۱. احیای مذاکره با غرب و رابطه تعاملی با جهان

۲. مهار تورم

۳. مهار گشت ارشاد و دیگر طرح‌هایی که زندگی معمولی مردم را به خطر انداخته است

۴. ایجاد یک دولت رفاهی برای اقشار محروم و طبقه متوسطی که در حال فقیرشدن است.

از این چهار اولویت، به نظر می‌رسد یکی یعنی مهار گشت ارشاد با انتخاب سردار مومنی با ابهام جدی فرورفته است. همین مسئله رأی‌دهندگان پزشکیان را به‌شدت عصبانی کرده است. البته باید دید پزشکیان می‌تواند حضور دائمی گشت ارشاد در میادین و خیابان‌ها را تحمل کند یا نه.

به هر حال سه اولویت دیگر، نمایندگانی درخور در کابینه دارند. جلسات رای اعتماد وزرا قرار است از شنبه هفته آینده در مجلس آغاز شود. فهرست وزرای پزشکیان چهار ژنرال تراز اول دارد که جبهه اصلاحات و شخص رئیس‌جمهور باید همه تلاش خود را برای رای اعتماد این چهار نفر به کار ببندند. محمدرضا ظفرقندی، عباس عراقچی، عبدالناصر همتی و احمد میدری نماینده سه شعار مهم پزشکیان در کمپین‌های انتخاباتی‌اند.

سابقه تشکیلاتی میدری و ظفرقندی در جریان اصلاحات بر کسی پوشیده نیست. ظفرقندی دبیر کل انجمن اسلامی جامعه پزشکی ایران (یک تشکل اصلاح‌طلب) و رئیس دوره‌ای شورای هماهنگی جبهه اصلاحات بوده. مواضع او در قبال جنبش سبز و آرمان‌های اصلاح‌طلبانه روشن است. نوزده سال پیش، در جریان ترور سعید حجاریان، ظفرقندی با جوش دادن در اتاق او در بیمارستان جلوی رفت و آمد افراد را گرفت و به این ترتیب جان حجاریان را نجات داد.

یکی از شعار‌های اصلی دولت پزشکیان، توجه به حوزه سلامت بود. حضور ظفرقندی با سبقه تشکیلاتی و تخصصی در راس یکی از مهمترین دستورکار‌های دولت چهاردهم به معنای نزدیک شدن دولت به تحقق وعده‌هایش است.

احمد میدری نماینده مجلس ششم و معاون رفاه اجتماعی وزارت کار دولت روحانی است. ویژگی میدری به جز تشکیلاتی بودن، عدالتخواه، نهادگرا و فقرستیز بودن اوست. شعار انتخاباتی دیگر پزشکیان رفع مشکلات معیشیتی و ارتقای رفاه بود. وزارت کار متولی تحقق بخش مهمی از این شعار است و بنابراین پزشکیان برای این شعار اصلی، یک چهره قابل قبول را معرفی کرده است.

عبدالناصرهمتی رئیس بانک مرکزی روحانی بوده و در حال حاضر گزینه اصلی طیب‌نیا برای وزارت اقتصاد است. طیب‌نیا قرار است به عنوان مشاور عالی رئیس جمهور، هدایت تیم اقتصادی دولت را برعهده داشته باشد. یک منبع آگاه نزدیک به طیب نیا به رویداد ۲۴ گفته سمت معاون اولی به طیب‌نیا پیشنهاد شده بود و مراجع بالای نظام هم با ایشان موافقت کرده بودند، اما در نهایت خود طیب‌نیا ترجیح داد این سمت را قبول نکند. با این حال او موفق شده گزینه نخست وزارت خود را در کابینه بگنجاند. کاهش تورم، افزایش قدرت خرید مردم و کاهش تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد از معدود شعار‌های پزشکیان در طول کمپین انتخاباتی بود. این شعار با ورود چهره‌ای همچون طیب‌نیا به کمپین، عملا شکل منطقی به خود گرفت و حال با گزینه مطلوب او در دولت می‌تواند به تحققش نزدیک شود.

آخرین و شاید مهمترین عضو کابینه پزشکیان، عباس عراقچی است. او مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای در دولت روحانی بوده و به عنوان معاون سیاسی ظریف در ماه‌های پایانی نقش اصلی را در مذاکره احیای برجام بازی کرد. به طور قطع با فقدان ظریف در کابینه انتظار می‌رود دست کم روش او در وزارت خارجه اجرایی شود. امید به حل معضل هسته‌ای ایران با غرب و رفع تحریم‌ها با ورود چهره‌ای، چون ظریف و عراقچی به کمپین پزشکیان زنده شد و شاید بتوان این امید را اصلی‌ترین عامل رای آوری رئیس جمهور دانست.

با استعفای ظریف، این اتهام که پزشکیان حاضر نیست پای چهره‌هایی بیاستند که حاکمیت با آنها، به هر دلیلی مشکل دارد، همچون داغی بر پیشانی او  خورده است. فهرست وزرا، بازتاب واقعیت موجود در سیاست کشور و ویژگی‌های شخصیتی مسعود پزشکیان است و هرکس انتظاری جز این داشته باید در واقع‌گرایی خود تجدیدنظر کند. اما آنچه در پیش روست مساله رای اعتماد به وزراست. دست کم چهار چهره قابل دفاع و بسیار مطلوب در این کابینه حضور دارند که دولت پزشکیان باید همه اراده خود را برای رای اعتماد آنها به کار بگیرد در غیر این صورت داغ «دولت دوم رئیسی» را بر پیشانی خواهد داشت.